Ước mơ đến Tây tạng của mỗi người có thể bắt đầu rất khác nhau. Với tôi, Chó ngao Tây Tạng và Thiên Táng đã nhen nhóm cho những tò mò và khao khát được đến vùng đất kỳ bí với những con người sống giữa thiên nhiên vừa khắc nghiệt vừa vô cùng phóng khoáng này. Các cuốn sách tiếp theo về Mật tông, về văn hóa Tạng, thêm những bức ảnh đẹp như không có thật, những thông tin từ những người cùng say mê vùng đất có một không hai trên trái đất.. đã khiến những tò mò khao khát ấy trở thành mục tiêu rõ rệt nhất trong năm 2013: phải đi Tây Tạng ngay khi có thể.
Các nhóm đến Tây Tạng chủ yếu tập hợp nhau và tự tổ chức đi theo đoàn trên Faccebook hoặc các diễn đàn vì chủ yếu là những người trẻ, thích khám phá, năng động và luôn coi “đi là sống”. Đi Tây tạng không phải là một hành trình du lịch thông thường, cần chuẩn bị cẩn thận, kỹ lưỡng và sau chuyến đi, điều rõ ràng và cụ thể nhất mà những người thực sự đã đến nơi này đều công nhận, là cần: TIẾN, SỨC KHỎE, NIỀM TIN. Tây tạng là nơi không gì có thể thay thế một trong ba yếu tố đó.
Không có 50 triệu, đừng nghĩ đến Tây Tạng..
Nhìn Lhasa từ Potala
Điều này chắc chắn sẽ làm những người lãng mạn có chút phật lòng, nhưng là sự thật. Vé các agency tour chào phổ biến là 49 cho đến 60 triệu VNĐ cho một chuyến đi Tây Tạng với hành trình ít nhất 8 ngày, dài nhất 14 ngày. Nhưng hãy lưu ý, ngoài tiền vé máy bay, đi lại, lưu trú khách sạn, tiền ăn, tiền vé vào các đền đài, thăm quan những hồ nước .. còn nhiều các chi phí khác không được liệt kê trong chi phí của tour mà chắc chắn người đi phải tự lo như tiền thuốc, tiền các bình oxy(điều này liên quan đến vấn đề sức khỏe mà chúng tôi sẽ nhắc đến trong phần sau)….các chi phí cho quà tặng, chi phí phát sinh khi bạn muốn khám phá thêm các nét văn hóa Tạng đầy hấp dẫn mà chỉ khi đến mới thấy và không thể bỏ qua….Nói chung, 50 triệu chỉ là chi phí tối thiểu. nếu tự book vé máy bay với giá rẻ nhất(Hà nội-Chendu, Khứ hồi: 159usd cả thuế, Lhasa- Chendu, khứ hồi 546 usd….), tự tìm các hostel hay khách sạn tầm 3 sao trên agoda theo kiểu phượt có thâm niên và kinh nghiệm, mang theo thức ăn và thuốc đủ loại.. thì chi phí cho chuyến đi 13 ngày của chúng tôi, một đoàn 6 người, trung bình một người cũng khoảng 2200 usd(dĩ nhiên không tính các khoản tiêu riêng cho shopping). Các tu viện giờ là nơi du khách đến thăm quan đều phải trả phí, 60, 80, thậm chí 200 tệ 1 vé để vào Potala.
Còn nếu ai muốn đến Tây Tạng, vùng đất của Đông trùng hạ thảo chính hiệu, thì chuẩn bị cho loại thần dược xa xỉ này bằng các tài khoản có số dư trên 8 số 0. Một con đông trùng hạ thảo trông hệt một con sâu khô với mầm lá cũng đã khô quắt trên đầu kỳ dị, giá hiện tại khoảng 2 triệu đồng ở Việt Nam, nếu được chọn ngay tại nơi đào lên, được chính những trai Tạng đen cháy phơi khô bằng cái nắng trưa 40 độ trên cao nguyên, giá 150 tệ, khoảng 500.000vnd. Nếu ra các phố thuốc sang trọng tại Lhasa , bạn sẽ phải mua của các nhà thuốc hoặc thương nhân với giá cao hơn, khoảng 900.000vnd/con. Người ta không cân ký, để tránh chuyện Đông trùng hạ thảo tươi hay khô, nặng nhẹ dễ gây tranh cãi.. cứ đếm con. Ước tính khoảng 1,2 tỷ vnd/1 kg mà 1 lạng thì được khoảng hơn 200 con loại 1!
Nhìn những người Tạng xách bọc Đông trùng hạ thảo trong những túi nylon lem nhem, tự thấy mẹ thiên nhiên thực sự công bằng và ưu ái. Ở nơi những chú bò yak còn phải tự tiến hóa với bộ lông dày và dài như lông cừu để thích nghi, trên núi chỉ địa y và rêu, không một loại cây nào sống nổi thì Đông trùng hạ thảo quả là một món quà tuyệt vời. Trong khi các chú bò Yak hoàn toàn có thể chén Đông trùng hạ thảo như cỏ, thì ở đồng bằng xa xôi kia, những bệnh nhân ung thư hoặc đại gia của chúng ta có xa xỉ lắm cũng chỉ dám dùng 1 con đông trùng hạ thảo cho một tuần! Với 2500 usd chuẩn bị cho chuyến đi, bạn chỉ có thể mua vài em này làm kỷ niệm hay làm quà cho những người thân đồng thời thỏa mãn những tò mò về loại thần dược này.
Cũng như thực phẩm chức năng đang được bán khá dễ, nếu được kê theo toa, chắc chắn thần dược này giá sẽ còn đội lên hơn nhiều.
Có tiền, không khỏe cũng đừng mơ Tây tạng
Xếp đá cầu nguyện, có thể nhìn thấy ở mọi nơi..
Tiền là điều kiện cần, nhưng đại gia cũng chả chắc đến được Tây Tạng mà chiêm ngưỡng. Nhiều người nghĩ Lhasa là Tây tạng, đến đảnh lễ, chiêm bái, đi quanh các đền và tu viện ở Lhasa là đủ, không cần leo núi hay ngắm cảnh cho xa xôi thì đi Tây Tạng cũng dễ, vài chuyến bay là tới nơi, vài ngày ở loanh quanh đi đâu có xe đưa đón, hướng dẫn viên tận tình… đâu là chuyện lớn. Không sai, nhưng cũng không đơn giản như vậy.
Ở độ cao trên 3600m, chính xác là 3 650 mét, trung tâm của đồng bằng Tây Tạng, có sông Kyi (hay là Kyi Chu), chảy xuyên qua thành phố, Lhasa được đánh giá là có khí hậu dễ chịu nhất ở Tây Tạng thì cũng chỉ tương đối dễ chịu với những người khỏe mạnh vào ban ngày. Chuyến bay từ Chendu đến Lhasa thường vào trưa, nắng rưc rỡ và màu nào ra màu nấy, trên đường từ sân bay về các khách sạn ở trung tâm Lhasa bạn đã được chiêm ngưỡng cảnh thiên nhiên đẹp vô cùng, với độ tương phản tự nhiên, không cần photoshop thì các bức ảnh chụp bằng iphone cũng đã rất tuyệt. Nhưng chiều đến, sẽ từ từ thấy choáng do áp suất thấp, không khí loãng, nếu chủ quan không hít bình oxy sẽ làm cho người đuối dần và các cơn đau đầu tăng lên, móng tay và môi tím lại.. Tiêu chuẩn bắt buộc mà các tourguide yêu cầu du khách tuân thủ là: 5 lít nước tối thiểu một ngày, không đi lại nhiều nhưng không được nằm ngay hoặc nằm gối thấp, hít thở thật sâu.. những kinh nghiệm này chỉ để cố gắng duy trì trạng thái sức khỏe không quá đuối và chống xỉu chứ không phải sung mãn và hưng phấn để leo ngay, thăm ngay cảnh quan.
Dù được chuẩn bị kỹ, tập luyện nghiêm túc, uống hoạt huyết hàng tuần trước khi đi, ngậm sâm và hít các bình oxy mua ngay tại sân bay, hầu hết những người Việt nam khi đến Lhasa đều bị đau đầu vào đêm, khi hành động hít thở sâu không được chủ động thực hiện. Các bạn nữ bị suyễn, huyết áp thấp, đến Lhasa có thể sẽ nằm luôn trên giường và không thể tham gia các citytour chứ đừng nói các tuyến khác lên núi, hồ….vì Lhasa là nơi thấp nhất mà đã phải nằm bẹp rồi! Một loại thuốc dân du lịch truyền kinh nghiệm cho nhau là cao nguyên khang, có tác dụng hơn hoạt huyết dưỡng não cũng nên được sử dụng ngay.
Bạn ấy nói tiếng Tạng, còn mình nói tiếng Việt…vậy mà hiểu hết..thật kỳ diệu
Điều đáng chú ý là các đền, tu viện của Tây Tạng nói chung và Lhasa nói riêng đều nằm trên núi hoặc các khu vực cao, đến thăm quan là phải leo, hàng trăm bậc đá trong cái nắng trưa gần mặt trời sẽ không là một trải nghiệm dễ dàng cho những người mới từ đồng bằng, trải qua hàng ngàn km bay lên đây. Chúng tôi nói đùa nhau mà là thật: “các đôi đòi đi Tây Tạng khi trăng mật quả là chém gió”!
Nhưng bù lại, Lhasa với cung điện của các Đạt Lai Lạt ma, Potala huyền thoại, đền Jorkhang linh thiêng, chợ Barkhor và những khu phố cổ lắt léo với văn hóa Tạng bao phủ từng milimet sẽ làm hài lòng những du khách khó tính. Sáng tinh mơ (7h sáng thì trời vẫn còn tối thẫm), tiếng rì rầm cầu chú (mantra), OM MANI PADME HUM âm vang trong không gian tĩnh mich , Lhasa chìm trong bầu không khí đậm đặc chất Tạng kỳ bí và trang nghiêm…. Len lỏi trong những con đường nhỏ dẫn vào đền Jorkhang, qua bất kỳ cửa ngõ nào cũng cần “check in” qua máy soi như cửa hải quan sân bay, dưới hàng trăm camera an ninh khắp các góc, bạn sẽ gặp những người đảnh lễ tam bộ nhất bái hay ngũ quan nhập địa với lòng thành kính tột bậc. Sáng sớm, Những hàng dài người Tạng chờ vào đền với những gói mỡ bò Yak đông lạnh như bơ hay xách theo các phích (bình thủy) mỡ này nóng chảy để châm cúng trong đền như những cây sáp nến khổng lồ.
Mũi nẻ toác ra mà nó còn cười được thế này đây…
Các đền thờ, tu viện xa hơn như Ganden, Tesa, Drepung… đều ở trên cao, với hàng trăm, hàng ngàn bậc đá, để đền bù cho lá phổi đồng bằng nhỏ bé luôn làm việc cật lực của bạn, sẽ là kiến trúc Tạng cổ đậm dấu ấn tâm linh, 5 màu ngũ hành tương phản và bổ trợ, những tu viện sừng sững hoành tráng, hàng ngàn pho tượng phật cổ, những lăng mộ vàng ròng và đá quý… Một kho tàng thật sự có thể chiêm ngưỡng bằng mắt thường..
Nhưng nhớ là nhiệt độ sáng sớm, mùa thu, ở Lhasa cũng khoảng 6-8 độ, ngang bằng những đợt rét đậm rét hại tại miền Bắc, không khăn, không mũ, không áo lông vũ hay khoác dày thì sẽ rất dễ cảm lạnh. Cái lạnh khô lãnh đạm gây nứt da, nuốt nhanh mọi loại kem vitamin E hay kem chống ẩm thông thường, chỉ các loại vaseline đặc trị mới chịu nổi Tây Tạng. Trưa nóng trên 30 độ, vẫn khô rang, làn da ửng hồng của các cô gái Tạng chỉ là những lãng mạn demo trên các tấm ảnh, sau 3 ngày ở Lhasa, nếu không kem chống nắng 50 SPF ++, không vaseline và các loại dưỡng ẩm đặc trị, bạn sẽ mất hàng tháng đều trị cho những vết nám cháy đen trên da tay, mặt, cổ khi trở về nhà..
Nhưng Lhasa vẫn là nơi “hạ thấp độ cao” trong hành trình Tây Tạng nói chung, phải đi ra khỏi thành phố, mới thật sự sững sờ trước gì Tây tạng vẫn còn giữ được, cứ chìm và choáng ngợp trước bàn tay và sự kiên nhẫn bền bỉ của con người…không chờ đợi và không nghĩ đến vài năm hay vài chục năm nữa Tây Tạng sẽ khác đi…thầm cảm ơn những bậc sinh thành đã cho chúng ta sức khỏe để đến được và chiêm ngưỡng những nơi đó.
Các tour chính đến các đền thờ chỉ là một trong những mục tiêu đặt ra khi đến Tây tạng. Đến chân những rặng núi tuyết phủ, đẹp và hùng vĩ, là điều cũng cần thực hiện khi bạn có sức khỏe. “Đời chắc gì có lần thứ hai lên Tây Tạng”, Kiara, một nữ tướng khá nổi tiếng trong đoàn phượt từ Hải phòng cứ động viên chính mình và chúng tôi mỗi khi có ai đó mệt quá mà nản chí muốn dừng bước.
Ừ thì leo, ừ thì đi, để ngắm cừu đi trên vách núi cheo leo trông xa như những con cún nhỏ dễ thương. Đến vòng quanh hồ Yamrock, đẹp kinh hoàng khi tận mắt thấy nước hồ xanh nhiều màu trong ngày, ven hồ du khách dừng lại chụp ảnh rất đông! Những cô cừu đẹp như chó cảnh, bò jak đứng sẵn cho du khách chụp thuê, cứ 5 hay 10 tệ 1 lần, ngao tạng thì cao hơn, 20 tệ 1 con! Chỉ có điều tôi nhận ra không chỉ mình mình quay đi, nước mắt chảy không vì độ cao mà vì 2 ngao tạng đứng chụp hình đầy mệt mỏi và nhẫn nại…Tôi biết mình đã quá lãng mạn nếu khao khát đến Tây tạng phóng khoáng chỉ để gặp những ngao sư đầu dũng mãnh trọng tình, biểu tượng trên cao nguyên của một dân tộc vẫn đau đáu hướng về lãnh tụ tinh thần lưu vong không biêt ngày về…
Yamrock
Đi tiếp qua hàng trăm, hàng ngàn sườn núi dốc đứng, xói rãnh sâu như những vết thương không bao giờ lành, chỉ có rêu vàng dưói nắng chiều chói chang, càng lúc càng tiến sâu vào những rặng núi tuyết trắng đỉnh như dát bạc, lóng lánh chói mắt.. càng thấy mình cần sức khỏe.
Độ cao cứ tăng dần, đến EBC(Everest Base Camp) là 5200m…Chỉ là đến được chân Everest, bạn đã có quyền tự hào vì trong cái lạnh như cắt và gió rít ù ù, không nhiều khách du lịch may mắn đến được chân núi và nhìn thấy đỉnh huyền thoại hơn 8.800m vì nó thường xuyên chìm trong mây. Người Tạng gọi Everest là Chomolungma, dân Việt nhiều người nhầm Everest thuộc Anples…Đoàn chúng tôi đã ngủ tại lều, chờ tan mây để ngắm đỉnh núi huyền thoại vàng rực trong hoàng hôn và lấp lánh trong bình minh. Cô gái trực tại China Post ngay chân núi liên tay bán và đóng dấu các tập postcard có in dấu tem EBC cho các du khách đến từ khắp mọi nơi nhưng đông nhất vẫn là du khách Trung Quốc. Các đoàn khách Châu Âu nghe nói đến Everest hay chinh phục đỉnh núi này từ Nepal nhiều hơn. Dĩ nhiên, đây cũng là nơi nhiều du khách Việt xỉu nhiều nhất vì thiếu dưỡng khí và cũng vì quá mệt sau chặng đường hơn 100 km rất xấu, tiết trời thu mà băng tuyết đóng cứng.
Nếu không chịu được, các guider người địa phương sẽ lập tức cho du khách hạ độ cao bằng cách quay về trong ngày. Hành trình sẽ đi kèm các bình oxy, dĩ nhiên và các biện pháp sơ cấp cứu…tự biên tự diễn vì ở đây không bệnh viện, không trạm xá, chỉ có các lều Tạng làm theo kiểu Hostel với chăn ấm, nước nóng đun từ bếp Tạng truyền thống đốt bằng phân bò khô. Chấm hết!
Sau EBC, hành trình thường có trong các tour là hồ Namtso, hạ thấp độ cao hơn, chỉ khoảng 4.700m, đây là hồ nước mặn cao nhất thế giới, hơn cả Titicaca ở Nam Mỹ hơn 900m. Từ Namtso, chúng tôi quay về Shigatze, thị trấn lớn thứ hai ở tây Tạng, nơi được BBC thực hiện khá nhiều bộ phim về Tây Tạng xưa vì hầu như giữ nguyên kiến trúc và phong tục tập quá Tạng chứ không bị hiện đại hóa như Lhasa. Lất phất trên đường quốc lộ khá đẹp là mưa không nặng hạt nhưng đủ để cái lạnh 9 độ theo điểm báo của iphone là chính xác…Trong chiếc Landcruiser, đồng chí lái xe cao hơn 1m8, (chiều cao khá thường ở trai Tạng) để nhạc Tạng với âm vực cao, vang trên suốt đương đi, khiến mọi người trên xe cảm thấy ấm dần. Qua cửa kính, hình như những trảmg cỏ cây vàng sẽ ngả dần sang đỏ, nghe nói những cây phong non dọc đường kia sẽ đỏ rực vào tháng sau.
Khi biết tôi đi Tây Tạng, bạn bè đã đùa là “nửa Sài gòn phải ghen tỵ hay ước ao, đến nơi tu theo Mật tông dần là mốt, đến vùng đất đang được truyền tai là một trong những nơi cần phải đến trước khi chết!” Nhưng trải nghiệm lớn nhất sau 12 ngày khám phá ở đây là không phải cứ có tiền và có sức khỏe là đến được Tây tạng. Còn một điều thứ ba. Niềm tin và may mắn
Tây tạng hấp dẫn du khách còn vì một nguyên nhân rất rõ: điểm du lịch tâm linh kỳ bí.
Bò Yak làm cảnh…
Ngoài visa Trung Quốc, bạn còn cần permit, giấy phép riêng vào Tây Tạng. Nhiều người không xin được giấy phép này, cũng có nhiều người có giấy phép nhưng phút chót lại bỏ cuộc vì nhiều lý do bất ngờ. Có người đến được Lhasa nhưng nằm luôn vì sốc độ cao và không thể vượt qua, đành quay về. Có người đến nhưng đúng ngày thời tiết xấu và máy bay bay ngược lại Chendu! Ngay trong đoàn chúng tôi, 6 người cùng lập kế hoạch hàng năm trời, chỉ 3 người đến được Lhasa, và mình tôi đi suốt hành trình với những bạn đồng hành mới, nhóm phượt Hải phòng này cũng 8 người còn 5, với tôi là 6 người đến được EBC!
“ Tibet là nơi đến được nếu bạn có duyên và niềm tin”, những người đến được đây đều tin vào điều đó. chính quyền Lhasa kiểm soát các du khách không chỉ bằng các camera, khi rời Lhasa đều cần qua nhiều điểm Check point dày đặc cảnh sát Trung quốc. Một mình thì không thể vào Tây tạng. Vì bạn chụp hình không đúng chỗ ở nơi cấm, vì sức khỏe yếu đi bất ngờ…tất cả những điều đó dễ dàng xảy ra và hành trình Tây tạng sẽ có thể không trọn vẹn. Đi đến được hết như kế hoạch là một may mắn không nhiều người có.
Phòng Tạng..
Trong buổi sáng cuối cùng ở Lhasa, tôi tạm quên đi nhưng camera dày đặc các góc đường quanh khu vực khách sạn và Jorkhang, quên những bảng hiệu chữ Tạng viết nhỏ hơn, nép sát trên kiểu “ngoại ngữ”, nhường chỗ cho tiếng Trung rõ ràng..quên những hàng hoá xanh đỏ tràn lan để nhận vào lòng mình những trìu mến và ngọt ấm đậm đà của cốc trà bơ muối cuối cùng. Nỗi buồn thi thoảng vắt qua những ngày ở đây, khi thấy cuộc sống người dân thôn quê Tạng thật “cơ bản” rồi cũng sẽ tan, tôi biết mình sẽ nhớ những ngày ở đây, những nụ cười hồn hậu, những hoa văn đẹp từng chi tiết, màu sặc sỡ hòa nhập của các bức tranh, nhớ không bao giờ quên cảnh thiên nhiên mà bàn tay con người không thể chạm tới… Có lẽ khi trở lại Sài gòn, chuyện sáng ra ngẫm nghĩ xem mình chọn mùi nước hoa gì khi đi làm, chiếc túi hay đôi giày này hiệu gì..…có lẽ sẽ rất buồn cười.
Tôi sẽ nhớ và tự hào vì mình đã đến đây với niềm tin ĐÃ ĐI THÌ PHẢI ĐẾN, đến nơi không thể chỉ xách ba lô lên và đi!
