Ai đi đến đó lòng không muốn về”
Không chỉ có gạo trắng nước trong, Mường Lò (thị xã Nghĩa Lộ, tỉnh Yên Bái) còn níu chân người đến bằng những điệu xòe nồng say. Nếu đã một lần đến với Mường Lò đắm chìm trong vũ khúc xòe Thái và đón ngọn gió xuân mơn man khắp những nẻo đường xanh ngợp lá hoa thì hẳn sẽ chẳng ai có thể quên.
Ai đã một lần đến Tây Bắc, đặc biệt là đặt chân đến đất Mường Lò mà chưa được đắm mình trong các điệu xòe nồng say với các cô gái Thái thì chuyến đi ấy dường như chưa trọn vẹn. Xòe để mùa màng bội thu, cây đơm hoa kết trái, xòe trong say đắm tình người.
Khi ta lẫn vào vòng xòe mới cảm nhận được sự quyến rũ khó lường của xòe tay cầm tay quyện tròn xung quanh đống lửa hồng rực sáng. Ở Mường Lò có xòe Mường, xòe Tày và xòe Thái. Múa xòe của mỗi dân tộc nơi đây đều có nét độc đáo riêng. Truyền thống xòe Thái nổi bật hơn, trầm bổng hơn, có nhạc nền cho người múa.
Video Tìm hiểu văn hóa Mường Lò – Nghĩa Lộ
Người múa xòe Thái có khăn đỏ dài quàng qua cổ, tô điểm thêm bộ áo váy đẹp và rất riêng. Xòe Thái có không gian thu hút tới cả trăm, ngàn người tham gia, gọi là “đại xòe”. Văn hóa Thái còn gìn giữ được 6 điệu xòe cổ. Điệu “khắm khen” – nắm tay nhau vòng tròn, biểu hiện cho tình đoàn kết các dân tộc anh em trong cộng đồng. Điệu “khấm khăn mời lẩu” – nâng khăn mời rượu, tỏ lòng yêu quý và mến khách. Điệu “phá xí” – bỏ bốn, tượng trưng cho bốn phương trời đất, sự đoàn kết trao đổi, tình cảm của con người. Điệu “đổn hôn” – tiến, lùi và nhào ra phía trước, lùi về sau thể hiện việc dẫu trời đất có giông bão, sóng gió nhưng tình cảm con người với con người luôn gắn chặt bên nhau. Điệu “nhôm khăn” – tung khăn, thể hiện niềm vui mùa lúa thắng lợi, xây nhà mới, sinh con thêm cháu, cưới xin… Điệu “ỏm lọm tốp mư” – vòng tròn vỗ tay, thể hiện sự vui mừng gặp gỡ, bịn rịn khi chia tay nhau sau mỗi cuộc xòe.
Xòe Thái có sự nhịp nhàng, uyển chuyển của đôi chân theo nhịp khèn, trống rộn rã đến lúc cuồng nhiệt khiến du khách dễ hòa nhập, làm cho người lạ bỗng thành quen. Ngồi trên nhà sàn uống rượu, tham gia múa xòe, nghe hát dân ca và nhìn ra cánh đồng Mường Lò mùa lúa chín, cảm giác thư thái thật tuyệt vời.
Trong men rượu nếp Mường Lò, mọi người vừa nắm tay nhau xòe quanh đống lửa, vừa rót cho nhau chén rượu. Để rồi, những du khách đã từng đến Mường Lò, khi ra về đều nhớ mãi những chén rượu thơm nồng, nhớ đôi bàn tay ấm áp của các cô gái Thái trong những điệu xòe hoa, nhớ những âm thanh trầm bổng lôi cuốn mọi người đến với vòng xòe và nhớ lời nhắn nhủ tha thiết của các thiếu nữ Thái khi chia tay: “Mai xa rồi, trăng Mường Lò anh mang theo về xuôi”.
Những vòng xòe kỷ lục tại Mường Lò (Nghĩa Lộ, Yên Bái)
Nắm tay giữ mãi vòng xòe
Nhiều năm trở lại đây, thị xã Nghĩa Lộ đã khôi phục và truyền dạy 6 điệu xòe cổ dân tộc Thái, bảo tồn cũng như phát huy các điệu múa dân gian, các nhạc cụ dân tộc gồm 6 loại pí chế tác từ tre, nứa.
Nhiều lớp truyền dạy chữ Thái cổ vùng Mường Lò đã được mở cho hàng trăm học viên tham gia, chủ yếu là đội ngũ cán bộ, đảng viên cùng các tầng lớp nhân dân, đặc biệt là thanh niên, học sinh. Thị xã đã có ban biên soạn tài liệu dạy chữ và học tiếng Thái không những cho địa phương, cho tỉnh mà còn tham gia vào biên tập khung tài liệu chữ Thái cho 7 tỉnh có cộng đồng người Thái sinh sống.
Cũng nhiều năm qua, Nghĩa Lộ tổ chức nhiều hội thi, hội diễn nhằm tôn vinh và góp phần giữ gìn, phát triển văn hóa truyền thống, động viên, khuyến khích các nghệ nhân, diễn viên, những người am hiểu, yêu thích văn hóa dân gian như: hội thi trang phục các dân tộc, hội tết Xíp xí, lễ hội Rằm tháng Giêng, xên bản, xên mường, sinh hoạt Hạn khuống…
Để xây dựng thành công thị xã văn hóa Nghĩa Lộ vào năm 2015 theo Nghị quyết Đại hội Đảng bộ tỉnh Yên Bái, thị xã đã đề ra một số mục tiêu, trong đó nhiệm vụ bảo tồn, phát triển văn hóa dân tộc Thái vùng Mường Lò được chú trọng.
Theo nghệ nhân Lò Văn Biến – người được coi là “bảo tàng sống” về văn hoá dân tộc Thái Mường Lò, thì văn hóa vùng này là sự thăng hoa của văn hóa dân gian với những giá trị vật thể và phi vật thể đậm đà bản sắc văn hóa dân tộc. Người Thái Mường Lò an vui sống giữa thiên nhiên hùng vĩ, cần cù, sáng tạo trong lao động và anh dũng chống lại kẻ thù. Mỗi khi hoàn thành công việc trọng đại, mọi người lại nắm tay nhau quanh đống lửa nhảy múa ăn mừng. Những điệu xoè hình thành, phát triển và hoàn thiện mô phỏng những bước đi của cha ông khai phá đất đai phát rẫy, trồng lúa, lấy nước tung còn, mời rượu…
Thực tế cuộc sống và những ước mơ khát vọng được diễn ra sinh động, tinh tế trong những động tác xòe. Sức hấp dẫn của xoè chính là sự sôi nổi, gần gũi, đậm hơi thở cuộc sống. Xoè vòng thu hút được tất cả mọi người, không phân biệt già hay trẻ, lạ hay quen, mọi người nắm tay nhau thân ái. Vì vậy, xoè vòng thu hút cả khách du lịch trong và ngoài nước với số lượng lớn tham gia, tạo ra không gian văn hóa Mường Lò.
Từ các điệu xoè cổ, các nghệ nhân dân gian phát triển thành 36 điệu xoè như điệu xòe múa nón, múa chai, hái rau, múa sạp, múa ống… Truyền thống văn hóa vẫn tiếp biến trong cuộc sống hôm nay.
Báo: đại đoàn kêt – Đức Hiệp
