Sau 4 năm thực hiện Đề án xây dựng thị xã văn hóa – du lịch Nghĩa Lộ giai đoạn 2013-2020, thị xã Nghĩa Lộ đã đạt được những kết quả quan trọng. Việc xây dựng thị xã văn hóa đã góp phần đẩy nhanh tiến độ thực hiện các nhiệm vụ phát triển kinh tế – xã hội của thị xã. Tốc độ tăng trưởng kinh tế cao, văn hóa xã hội có bước tiến bộ vượt bậc, một đô thị Nghĩa Lộ mới đang trên đà phát triển.
Toàn cảnh lòng chảo Mường Lò.
Thị xã Nghĩa Lộ là địa danh có truyền thống lịch sử văn hoá lâu đời, có 17 thành phần dân tộc anh em cùng sinh sống, mỗi dân tộc có những phong tục tập quán, nghi lễ riêng biệt đặc thù, có các làn điệu dân ca, dân vũ, truyền thuyết, huyền thoại, các loại nhạc cụ dân tộc truyền thống, đã tạo nên nét văn hoá độc đáo riêng biệt của văn hoá Nghĩa Lộ. Trong đó Nghĩa Lộ được coi là vùng đất tổ của tộc người Thái đen với nhiều truyền thuyết, địa danh được lưu truyền cho đến ngày nay. Cùng với các giá trị văn hoá phi vật thể, thị xã cũng là địa danh có các giá trị văn hoá vật thể được công nhận là những công trình văn hoá cấp Quốc gia như: Di tích lịch sử văn hoá Căng – Đồn Nghĩa Lộ, Khu tưởng niệm Chủ tịch Hồ Chí Minh, chợ văn hoá Mường Lò.
Quy hoạch khu tưởng niệm Hồ Chí Minh thị xã Nghĩa Lộ.
Nghĩa Lộ còn là nơi có khí hậu ôn hoà, cảnh quan, môi trường sinh thái trong lành, con người nơi đây gần gũi, thân thiện và mến khách, có cánh đồng Mường Lò nổi tiếng – vựa lúa lớn thứ 2 Tây Bắc với dòng Nặm Xia đã đi vào huyền thoại. Có những dãy phố trang hoàng cùng những bản làng có kiến trúc nhà sàn truyền thống của dân tộc Thái…Cùng với đó Nghĩa Lộ có vị trí địa lý thuận lợi, là điểm kết nối giao thông thuận lợi cho các điểm du lịch nổi tiếng phía Tây của tỉnh Yên Bái và các tỉnh bạn như: Sơn La, Lai Châu, Điện Biên, Lào Cai…Tất cả những yếu tố đó là điều kiện thuận lợi để thị xã Nghĩa Lộ phát triển du lịch. Vì vậy thị xã Nghĩa Lộ đã có định hướng, chỉ đạo nhiệm vụ phát triển du lịch theo hướng: Du lịch tìm hiểu bản sắc văn hoá; du lịch sinh thái – nghỉ dưỡng; du lịch tâm linh, tín ngưỡng; du lịch hội nghị, hội thảo.
Những món ăn đậm chất người Thái Mường Lò.
Ông Hà Văn Nam – Chủ tịch UBND thị xã Nghĩa Lộ cho biết: Điểm nổi bật sau 4 năm thực hiện Đề án xây dựng xã văn hóa – du lịch Nghĩa Lộ giai đoạn 2013-2020 là việc khôi phục, bảo tồn, phát huy các giá trị văn hóa đặc thù của đồng bào các dân tộc Nghĩa Lộ – Mường Lò như các làn điệu dân ca dân vũ, tiếng nói, chữ viết, phong tục tập quán, ẩm thực dân tộc… Trong đó, nghệ thuật xòe Thái được vinh danh là Di sản văn hóa phi vật thể quốc gia và đã tổ chức trình diễn màn Đại xòe cổ lớn nhất Việt Nam với 2013 nghệ nhân diễn viên tham gia; Hạn Khuống của người Thái ở thị xã Nghĩa Lộ – Yên Bái đã được công nhận là Di sản văn hóa phi vật thể của Quốc gia, di tích đền Cầm Hánh được công nhận là di sản văn hóa cấp tỉnh.
Đặc biệt hoạt động du lịch đã mở ra hướng phát triển mới cho thị xã. Trong đó các mô hình du lịch cộng đồng ở xã Nghĩa An và xã Nghĩa Lợi đã duy trì hoạt động thường xuyên và ngày càng mở rộng, không những thu hút khách nội địa mà còn một tỷ lệ đáng kể là khách quốc tế, góp phần giúp thị xã đón được trên 58 nghìn lượt khách mỗi năm. Các nhà hàng, khách sạn được mở rộng, nâng cao chất lượng dịch vụ. Công tác quảng bá, liên kết phát triển du lịch được tỉnh và thị xã quan tâm. Đặc biệt là liên kết với huyện Mù Cang Chải tổ chức lễ hội thường niên vào dịp mùa thu, góp phần quảng bá, giới thiệu về các danh thắng, di tích, di sản quốc gia: Di sản văn hóa phi vật thể quốc gia nghệ thuật xòe Thái Mường Lò – Nghĩa Lộ; Di sản danh thắng quốc gia ruộng bậc thang Mù Cang Chải… đã thu hút đông đảo khách du lịch đến với địa phương, thúc đẩy ngành kinh tế du lịch của tỉnh phát triển.
Một trong những nội dung quan trọng của Đề án đó là việc bảo tồn văn hóa truyền thống, xây dựng các thiết chế văn hóa – thể thao và phát triển du lịch. Trong đó, công tác khai thác, bảo tồn phát huy các giá trị văn hóa vật thể và phi vật thể được quan tâm chú trọng và đưa vào kế hoạch cụ thể hàng năm từ cấp thị đến các xã phường, thôn bản tổ dân phố. Thị xã đã phục dựng, bảo tồn các lễ hội truyền thống “Xên bản, xên mường”; “Tết xíp xí”; Hội “Hạn khuống”; sưu tầm và truyền dạy các làn điệu dân ca, dân vũ; khôi phục bảo tồn xòe Thái; truyền dạy ngôn ngữ, chữ viết của đồng bào dân tộc Thái, truyền dạy các món ăn dân tộc đặc sắc, các môn thể thao dân tộc và trò chơi dân gian, khôi phục và lưu giữ các sản phẩm nghề dệt thổ cẩm truyền thống, trang phục dân tộc Thái; khuyến khích nhân dân sử dụng trang phục truyền thống của dân tộc; sử dụng tiếng dân tộc trong giao tiếp; làm nhà ở theo kiến trúc truyền thống,…
Bên cạnh đó việc khôi phục các di tích lịch sử – văn hóa được quan tâm thực hiện như: Di tích đền Cầm Hánh ở phường Tân An được UBND tỉnh Yên Bái công nhận Di tích lịch sử cấp tỉnh; Di tích lịch sử văn hóa Căng và Đồn Nghĩa Lộ được tu bổ, khắc phục một số hạng mục. Bảo tồn cây Ban trắng, trồng trên các tuyến phố, khu di tích lịch sử, các cơ quan, công sở.
Trong 4 năm qua, thị xã Nghĩa Lộ tiếp tục quan tâm tu sửa, nâng cấp và sử dụng có hiệu quả hơn các thiết chế văn hóa – thể thao hiện có. Đối với cấp thị xã: đã Khởi công xây dựng Trung tâm văn hóa – thể thao thị xã Nghĩa Lộ; Đền thờ liệt sỹ; Đền Cầm Hánh. Tu sửa, tôn tạo, nâng cấp Khu tưởng niệm Chủ tịch Hồ Chí Minh gồm: Nhà sàn; ao cá; nhà trưng bày; Triển khai xây dựng mới 1 cụm cổ động trực quan tại khu vực sân vận động xã Nghĩa An; Triển khai các nội dung chỉnh trang đô thị như: nâng cấp mặt đường, vỉa hè; sửa chữa đường điện chiếu sáng; lát hành lang vỉa hè một số tuyến đường;…Đối với cấp cơ sở đã xây dựng 2 nhà văn hóa xã, phường ở xã Nghĩa Lợi và Phường cầu Thia; 7 nhà văn hóa thôn, bản, tổ dân phố.
Song song với đó, thị xã luôn chú trọng phát triển du lịch bằng cách khuyến khích và hỗ trợ người dân xây dựng mô hình du lịch cộng đồng Homestay Nghĩa Lộ ở 2 xã (Bản Sà Rèn, Chao Hạ 1, xã Nghĩa Lợi; Bản Đêu xã Nghĩa An) với trên 20 hộ dân tham gia. Các cơ sở lưu trú khách sạn, dịch vụ nhà hàng đã được đầu tư xây dựng, nâng cấp. Hiện nay 15 khách sạn, nhà nghỉ đã được thẩm định đạt tiêu chuẩn, chất lượng phục vụ. Hàng năm tổ chức Tuần văn hóa du lịch Mường Lò với nhiều hoạt động xúc tiến, quảng bá, thu hút đông đảo khách du lịch. Tổ chức Lễ khai mạc Chương trình du lịch về cội nguồn giữa ba tỉnh Yên Bái – Phú Thọ – Lào Cai tại Nghĩa Lộ. Tổ chức màn Đại xòe cổ lập kỷ lục Việt Nam năm 2013. Tổ chức chương trình vinh danh nghệ thuật xòe Thái được công nhận là Di sản văn hóa phi vật thể quốc gia năm 2015. Chương trình biểu diễn đường phố “Lung linh sắc màu Tây Bắc” và chương trình nghệ thuật với chủ đề “Mường Lò đón bạn phương xa” năm 2016 đã để lại nhiều ấn tượng tốt đẹp trong lòng người dân và du khách.
Thị xã cũng xây dựng và bước đầu hình thành các tour, tuyến du lịch trong thị xã và liên kết với các địa phương ở phía Tây của tỉnh, nhất là Nghĩa Lộ – Ruộng bậc thang Mù Cang Chải; Nghĩa Lộ – Suối Giàng… và các tour, tuyến nối Hà Nội với các tỉnh Lai Châu, Lào Cai… Thị xã tiếp tục xây dựng các quy hoạch, dự án cho phát triển du lịch như: Quy hoạch khu du lịch sinh thái đồi Pú Lo; quy hoạch chi tiết 2 làng bản văn hóa truyền thống; Quy hoạch “Chợ Mường Lò” – chợ văn hóa, khánh thành ra mắt và đưa vào hoạt động 2 tuyến phố văn minh kiểu mẫu là tuyến phố văn hóa thương mại và ẩm thực… Khuyến khích tạo điều kiện các doanh nghiệp phát triển các dịch vụ tại thị xã Nghĩa Lộ.
Bên cạnh những kết quả đạt được, việc xây dựng thị xã văn hóa – du lịch Nghĩa Lộ còn có một số khó khăn, vướng mắc trong quá trình triển khai thực hiện như: Hệ thống giao thông kết nối với các huyện phía Tây của tỉnh trong đó có Nghĩa Lộ đã xuống cấp, đang trong quá trình sửa chữa, nâng cấp nên ảnh hưởng chung đến việc giao thương đi lại phát triển kinh tế xã hội, nhất là ảnh hưởng đến lượng khách du lịch đến với Nghĩa Lộ. Đời sống kinh tế xã hội của thị xã khi bước vào xây dựng thị xã văn hóa và ngay cả hiện nay vẫn còn thấp, một số phong tục tập quán lạc hậu vẫn chưa được xóa bỏ triệt để, vấn đề vệ sinh môi trường…đang là những khó khăn, cản trở việc thực hiện các mục tiêu của Đề án xây dựng thị xã văn hóa – du lịch. Do đó trong định hướng phát triển xây dựng thị xã văn hóa – du lịch, đưa Nghĩa Lộ trở thành đô thị loại ba thì việc tổ chức thực hiện cần phải nghiên cứu, điều chỉnh.
Với mục tiêu chung là đưa du lịch trở thành ngành kinh tế quan trọng của địa phương. Trong đó, mục tiêu cụ thể: Tổng lượt khách du lịch đến Nghĩa Lộ đạt 60 ngàn lượt vào năm 2020. Số cơ sở lưu trú đạt chuẩn năm 2020 là 40 cơ sở. Số hộ làm du lịch cộng đồng năm 2020 là 40 hộ.
Để hoàn thành mục tiêu này, thị xã Nghĩa Lộ đã đưa ra nhiều giải pháp nhằm thúc đẩy du lịch cộng đồng tại thị xã như: Xây dựng, nâng cao chất lượng các điểm du lịch cộng đồng của thị xã, trong đó xây dựng 5 bản văn hóa truyền thống gắn với du lịch. Sản xuất các sản phẩm truyền thống của địa phương để quảng bá và bán cho khách đến du lịch. Đào tạo, bồi dưỡng kiến thức cho nguồn nhân lực làm du lịch cộng đồng; Hợp tác với các địa phương trong và ngoài tỉnh để xây dựng các tour, tuyến du lịch; Tăng cường công tác tuyên truyền, quảng bá, giới thiệu về thị xã văn hóa – du lịch Nghĩa Lộ…/.
CTV: Nguyễn Thư
