Mùa xuân về, cái rét cắt da cắt thịt của mùa đông trở nên ngọt ngào hơn. Ánh mặt trời trải toả lên những vùng đồi núi trùng điệp và đám mây từ từ tan loãng. Đó là khi những bông hoa ban nõn nà đua nhau nở trên nền thảm xanh tươi của núi đồi Tây Bắc.Quốc lộ 32 uốn lượn giữa miền núi non Tây Bắc “thanh sơn, bích thủy”. Núi cao, vực sâu, bạt ngàn cây rừng. Rồi ta bỗng lọt vào một cánh đồng bằng phẳng biêng biếc sóng lúa đương thì con gái: sóng lúa Mường Lò và bạt ngàn những cây ban hoa nở trắng.
Giờ đây thị xã Nghĩa Lộ, tỉnh Yên Bái không chỉ được mọi người biết đến là lòng chảo có cánh đồng Mường Lò rộng thứ hai Tây Bắc mà còn là “thủ phủ” của hoa ban Tây Bắc.Cây ban, giống như cây sim rừng, nơi nào đất núi, đất sỏi là nơi đó ban mọc và nở nhiều hoa trắng đẹp. Con trai, con gái vùng lòng chảo Mường Lò Yên Bái hẹn gặp nhau vào hội chơi núi hái hoa. Hoa ấy là hoa ban, tiêu biểu cho quê hương vùng miền tây Yên Bái.
Mường Lò được coi là “Thủ Phủ” hoa ban Tây Bắc.
Hoa ban là hoa của tình yêu, hoa của ước mơ trường thọ và là hoa của những con người trẻ mãi không già…Đối với dân tộc Thái Tây Bắc, hoa ban có ý nghĩa cầu phồn thực của cư dân nông nghiệp miền núi, với câu truyền thuyết “Nàng Ban” – một nữ nhân vật huyền thoại biểu thị cho sự trinh trắng của thiếu nữ Thái và tình yêu đôi lứa thủy chung; thỉnh bái ma trời, ma đường, ma núi, ma sông… phù hộ cho mưa thuận gió hòa, mùa màng tươi tốt, vạn vật đơm hoa, kết trái, cho lứa đôi hạnh phúc và cuộc sống của dân bản yên vui.
Câu chuyện “nàng ban” ở xứ người Thái.
Truyền thuyết “Nàng Ban”
“Ngày xưa, vùng Tây Bắc có một cô gái tên Ban, xinh đẹp, nết na và có giọng hát mê đắm lòng người. Nhiều trai mường ngấp nghé nhưng trái tim nàng đã trao gửi cho một chàng Khum, giỏi săn bắn và làm nương. Nhưng cha Ban chê Khum nghèo nên đã gả cô cho con trai tạo mường – vừa gù vừa lười. Thấy cha cùng nhà tạo mường bàn chuyện cưới hỏi, nàng Ban chạy tìm người yêu cầu cứu. Đúng lúc chàng Khum đi xa. Tuyệt vọng, nàng Ban bèn buộc chiếc khăn piêu của mình vào cầu thang nhà Khum rồi vượt núi, vượt đèo tìm chàng. Cuối cùng, kiệt sức, nàng gục xuống núi chết. Nơi đó sau này mọc lên một loài cây ra hoa trắng muốt vào mùa xuân.
Hoa Ban cùng họ với hoa Bướm, hương thơm dịu, mỗi hoa có năm cánh, năm cánh hoa và nhụy đều mầu đỏ ngả tím, gân như hình dẻ quạt .
Dân mường liền gọi là hoa ban và coi đó là loài hoa tượng trưng cho tình yêu chung thuỷ. Còn chàng Khum trở về thấy nàng đã bỏ đi, bèn theo tìm. Cuối cùng, chàng cũng kiệt sức mà chết, hoá thành con chim sống lẻ loi. Cứ đến mùa xuân, khi hoa ban nở, chim lại cất tiếng gọi bạn tình da diết… Từ đó, mỗi khi xuân về, hoa ban nở trắng núi rừng, trai gái Sơn La lại rủ nhau đi hội chơi núi, ca hát, múa xoè và bày tỏ tình yêu đôi lứa, như muốn có được tình yêu chung thuỷ như đôi Ban – Khum. Mường Lò Yên Bái, cứ xuân sang, hoa ban nở trắng trên các sườn núi, thì nam nữ thanh niên trong các bản mường lại rủ nhau đi hội chơi núi, hái hoa mừng xuân. Đây cũng là dịp nam nữ thanh niên vui chơi, ca hát, đánh đàn tính, thổi kèn, múa xoè, trao và đón nhận tình yêu.
Ta yêu nhau khi ban còn đơm nụ
Ta yêu nhau khi ban nở trên cành
Ban sẽ héo, mong ban trở lại cành
Ban sẽ rụng, mong ban rụng về gốc
(Tình ca Thái)
Hoa ban rộn ràng trên sân trường Kim Đồng.
Hiện diện tại nơi công sở
Hằng năm, cứ vào dịp tháng hai âm lịch, thời tiết bắt đầu nắng ấm sau những cơn mưa xuân, hoa ban bắt đầu nở trắng cả núi rừng Tây Bắc. Thị xã Nghĩa Lộ như một khu rừng hoa ban. Các cơ quan, trường học hoa ban nở trắng. Các trục đường san sát cây ban, hoa đan hoa, cánh hoa rụng phủ trắng dưới thềm đường.
Người dân ở thị xã Nghĩa Lộ luôn hào hứng kể cho du khách về truyền thuyết của người Thái : nàng Ban là một cô gái xinh đẹp nhưng bị bệnh đậu mùa, nàng không lấy chồng mà lên hang Thẳm Lé sinh sống. Cuối cùng, nàng kiệt sức ở đó. Nơi nàng nằm xuống sau đó mọc lên một cây hoa mang búp trắng như búp tay người con gái và chẳng bao lâu, loài hoa ấy mọc lan ra khắp vùng Tây Bắc. Hằng năm mỗi độ xuân về, hoa nở trắng núi rừng và người ta đặt tên loài hoa đó là hoa ban.
Ông Triệu Quốc Chiến, Phó Trưởng Phòng VHTTT thị xã Nghĩa Lộ, cho biết, năm 2003, thị xã Nghĩa Lộ được Bộ VHTT (nay là Bộ VHTTDL) quyết định xây dựng thị xã văn hóa khu vực miền núi phía bắc. Cùng với việc thực hiện các mục tiêu trong đề án thị xã văn hóa, thị xã Nghĩa Lộ còn đề ra kế hoạch trồng, phát triển cây ban rừng Tây Bắc. Xây dựng hình ảnh Thị xã Nghĩa lộ gắn với hoa ban. Đến nay, sau hơn 10 năm, thị xã Nghĩa Lộ đã có những tuyến đường trồng cây ban, các cơ quan công sở, trường học được trồng ban.
Hoa Ban cùng họ với hoa Bướm, hương thơm dịu, mỗi hoa có năm cánh, năm cánh hoa và nhụy đều mầu đỏ ngả tím, gân như hình dẻ quạt .
Mùa hoa ban nở, thị xã Nghĩa Lộ đẹp lung linh sắc trắng hồng của hoa ban. Người dân vùng lòng chảo Mường Lò và du khách đổ về đây ngắm hoa, trở thành lễ hội ngắm hoa ban.
Xem thêm:
Cùng ngắm những cánh ban giữa mùa xuân đất trời miền Mường Lò – Yên Bái:
Nếu như hoa Ban trắng chiếm lòng người bằng vẻ đẹp trinh bạch, tinh khôi thì ban đỏ lại thực sự gây ấn tượng bởi màu đỏ kỳ diệu và lạ mắt với khách yêu hoa .
Nguồn ảnh: DonMrMieo, Lens.
