Đêm 12/9, Thị xã Nghĩa Lộ đã có màn biểu diễn đại xòe đón nhận Xòe Thái Mường Lò trở thành Di sản Văn hóa phi vật thể.
Chủ tịch UBND tỉnh Yên Bái Phạm Thị Thanh Trà trao QĐ công nhận Di sản văn hóa Phi vật thể múa xòe Mường Lò cho lãnh đạo UBNF thị xã Yên Bái và đại diện – nghệ nhân dân gian Lò Văn Biến.
Màn đại xòe với sự tham gia của 1.500 nghệ sỹ từ các đội xòe của 7 xã phường Thị xã Nghĩa Lộ đã được tổ chức tại SVĐ Thị xã – vùng đất cổ của tổ tiên người Thái Mường Lò.Một chương trình múa xòe đặc sắc đã được các nghệ sỹ biểu diễn để chuyển tải văn hóa trong đời sống tinh thần của người Thái đen đất Mường Lò.Chủ tịch UBND – Phó Bí thư tỉnh ủy Yên Bái Phạm Thị Thanh Trà đã trao quyết định công nhận Xòe Thái Mường Lò là Di sản văn hóa phi vật thể do Bộ trưởng VH-TT-DL ký cho lãnh đạo UBND Thị xã Nghĩa Lộ.
Xòe Thái đã chính thức trở thành một trong 26 Di sản văn hóa Phi vật thể Quốc gia theo QĐ số 1877/QĐ – BVHTTDL ký ngày 06/8/2015.
Trong bốn vựa lúa của Tây Bắc, Mường Lò là vựa lúa lớn thứ hai trong bốn cánh đồng mường Thanh – mường Lò, mường Than, mường Tấc.Người Thái đen chiếm tỷ lệ lớn trong cơ cấu dân số của Thị xã Nghĩa Lộ, đã khởi tạo, gìn giữ, phát triển một bề dày văn hóa của đất Thái Mường Lò.
Trong cuộc sống tinh thần của người Thái đen Mường Lò, xòe là một món ăn tinh thần không thể thiếu. Nó gắn bó với người Thái trong từng hơi thở, trở thành một phong tục truyền thống, bản sắc văn hóa của vùng miền.
Bên cạnh hệ thống ngôn ngữ, chữ viết, người Thái Mường Lò còn có nhiều lễ hội dân gian, nhiều loại nhạc cụ, nhiều điệu dân ca, dân vũ… đặc sắc, trong đó phải kể đến điệu múa xòe, đặc biệt là 6 điệu xòe cổ hay được gọi theo tiếng Thái là “xé cáu ké”.
6 điệu xòe cổ này là khởi nguồn cho 36 điệu xòe phổ thông vẫn được người Thái vùng Mường Lò – Nghĩa Lộ gìn giữ và lưu truyền. Nó cũng phản ánh bước đường chinh chiến của cha ông, đoàn kết chống lại kẻ thù, tạo nên sức mạnh trị thủy, khai phá đất đai và mong ước một cuộc sống sinh sôi, nảy nở.
Những điệu xòe cổ cũng là một xã hội thu nhỏ của người Thái phản ánh cuộc sống, tâm tư, tình cảm, nguyện vọng bằng phương thức tư duy ngôn ngữ múa dân gian đã đem lại một sắc thái độc đáo.
Không xoè cây lúa không trổ bông
Không xoè cây ngô không ra bắp
Không xoè trai gái không thành đôi
Không xòe hoa héo tàn…
Bà Phạm Thanh Trà cũng say sữa với vòng xòe.
Như đã thành lệ, cứ vào mùa lúa chín khi tiết trời sang thu, TX.Nghĩa Lộ (Yên Bái) lại tổ chức Tuần Văn hóa-Du lịch Mường Lò. Năm nay mưa nắng thuận hòa, lúa khắp cánh đồng nơi nào cũng tốt, thung lũng Mường Lò rực màu lúa vàng. Hội xòe năm nay mở sớm hơn mọi năm cả chục ngày lại đúng vào mùa gặt. Bởi thế cái không khí náo nhiệt của ngày mùa và sự chờ đón hội xòe càng khiến mỗi người háo hức hơn lên.
Ông Phạm Duy Cường (giữa), bí thư tỉnh Yên Bái cùng bước vào vòng xòe
Dường như nhà nào cũng dậy sớm ra đồng sau mấy ngày mưa dầm dề tranh thủ gặt lúa đợi nắng lên. Gia đình ông Lò Văn May ở thôn Cang Nà cấy hơn 3 sào ruộng bằng giống lúa lai 838 Tân Tân. Lúa tốt trĩu bông, ông phải nhờ hơn chục người trong bản gặt giúp, vừa để tranh thủ trời nắng phơi thóc, vừa lấy đất làm vụ đông. Ông bảo tôi: Năm nay lúa tốt hơn mọi năm, chưa biết mỗi sào được hai tạ hay hai tạ rưỡi, nhưng chắc chắn là thu hơn mọi năm đấy…
Tái hiện cuộc sống của người Thái trên cánh đồng Mường Lò
Gia đình ông không thuê máy tuốt lúa tại ruộng mà thuê xe chở lúa về nhà. Hỏi ra mới hay, việc tuốt lúa tại nhà còn để lấy rơm phơi cho trâu bò ăn vào mùa đông tháng giá. Tôi hỏi mấy người phụ nữ đang thu lúa giúp gia đình ông: Ban ngày đi làm ruộng thế này, tối có đi xòe không? Họ cùng đáp: Có chứ, không xòe cây lúa không ra bông, không xòe cây ngô không ra bắp đâu bác ạ. Năm nay hội xòe mở sớm, nên mọi người vui lắm. Gần chục ngày nay ban ngày chúng cháu ra đồng làm việc tối lại đi tập múa xòe. Tối thứ bảy bác tới sân vận động xem màn đại xòe của người dân TX. Nghĩa Lộ chúng cháu nhá. Thật khó hình dung nổi những người phụ nữ đồng quê nơi đây tay chân lấm tay bùn, mặt rám nắng đang ôm những bó lúa vàng kia, khi màn đêm buông xuống họ bước vào vòng xòe đã hóa thành các vũ nữ xinh đẹp, như thể họ vừa lột xác từ người nông dân trở thành các tiên nữ giáng trần, đẹp mê hồn, khiến trăng sao cũng run rẩy.
VTV đưa tin về sự kiện khai mạc tuần văn hóa du lịch Mường Lò:
Bài viết tham khảo:
Ban ngày các cô gái tham gia sản xuất.
Tuần Văn hóa-Du lịch Mường Lò năm 2015 do UBND tỉnh Yên Bái tổ chức tại TX.Nghĩa Lộ với những nội dung: Hội chọi trâu, Hội thi đấu và biểu diễn các môn thể thao, Hội chợ Thương mại – Du lịch miền Tây và Hội thi ẩm thực “Hương vị Mường Lò”, Màn đại xòe với 1.500 diễn viên quần chúng từ các thôn bản trình diễn. Tối 12/9 khai mạc Tuần văn hóa-Du lịch Mường Lò năm 2015, đã tái hiện lại cuộc thiên di của dân tộc Thái đã tới cánh đồng Mường Lò, trải qua hàng trăm năm khai mở đất đai, chinh phục thiên nhiên để xây dựng cánh đồng màu mỡ như hôm nay. Những phong tục tập quán từ đó được hình thành, nhất là 6 điều xòe cổ với những giá trị nhân văn sâu sắc. Xòe Thái còn là nếp sinh hoạt văn hóa cộng đồng không thể thiếu được của các dân tộc nơi đây. Tại lễ khai mạc bà Phạm Thị Thanh Trà, Chủ tịch UBND tỉnh Yên Bái đã trao bằng chứng nhận Nghệ thuật xòe Thái Mường Lò- Nghĩa Lộ là di sản văn hóa phi vật thể quốc gia. Chiêng trống xòe nổi lên, với những âm thanh rộn ràng, náo nức của 6 loại nhạc cụ nnhư quấn quyện vào nhau, khiến tất cả mọi người như muốn bước vào vòng xòe.
Trống xòe bắt đầu nổi lên
Sáu điệu xòe cổ: Xé vóng (xòe vòng), Ỏm lọm tốp mư (vòng tròn vỗ tay), Phá xí (Bổ bốn), Đổn hôn (tiến lùi), Khắm khăn mơi lảu (nâng khăn mời rượu) Nhôm khăn (tung khăn). Mỗi điệu xòe đều chứa đựng những giá trị nhân văn của cuộc sống con người gắn với thiên nhiên và vũ trụ.
Điệu xòe Phá xí
Điệu xòe Nhôm khăn
Mở đầu là điệu xòe Xé vóng, tay nắm tay không phân biệt trai gái, già trẻ bước vào vòng xòe. Vòng xòe chuyển động theo vòng quay của trái đất, mọi người nhìn nhau cười thân ái. Điệu xòe Ỏm lọm tốp mư (vòng tròn vỗ tay). Các vũ công khăn piêu vắt trên vai bước theo vòng tròn từ trái sang phải và ngược lại, vỗ tay theo tiếng nhạc. Điệu xòe thể hiện niềm vui chung và khát vọng chinh phục thiên nhiên cùng chung tay chống mọi kẻ thù. Điệu Khắm khăn mơi lảu, các thiếu nữ nâng chiếc khăn piêu trên lòng hai bàn bàn tay, chân chống chân quỳ như mời khách nâng chén rượu. Đó là chén rượu của chính phụ nữ nơi đây chưng cất từ gạo Mường Lò ủ men lá cây rừng. Khách không thể từ chối chén rượu nồn nàn thơm lừng hương lúa như tấm lòng người dân Mường Lò hiếu khách: “Mí ké lảu hứ dom thả khé” (có rượu ngon để dành tiếp khách).
Điệu “Nhôm khăn”, những chiếc khăn piêu được tung lên bầu trời như muôn cánh hoa rừng nở rực rỡ trong đêm hội xòe. Điệu xòe muốn nói về bàn tay khéo léo của phụ nữ nơi đây đã dệt nên cây cỏ hoa lá tô điểm cho cuộc sống đẹp muôn màu. “Úp bàn tay đã thành hoa văn/ Ngửa bàn tay đã thành hoa lá (dân ca Thái).
Xòe trên đường phố
Về khuya vòng xòe càng được mở rộng, sao trời như tụ hội về đây rơi trên bàn tay của mỗi vũ nữ, ánh mắt long lanh như mời gọi tôi và du khách cùng bước vào xòe. Rượu đã ngấm khiến lòng ta ngây ngất, hơi ấm từ bàn tay các thiếu nữ cho lòng tôi rạo rực. Nào ta xòe cho đất trời nở hoa, cho lúa ngô đầy đồng……
Sau đây một vài hình ảnh ghi nhận về vẻ đẹp các cô gái Thái Mường Lò Nghĩa Lộ:
Nguồn:
Nội dung: Báo Nongnghiep, VNN
Ảnh: Hoàng Nguyễn Huy,Lenstudio , Hoài Đức Trịnh và các bạn CTV gửi về.
