Ngoài lễ hội chính vào ngày Mão tháng Giêng đầu năm, đền Đông Cuông còn có lễ hội vào ngày Mão đầu của tháng Chín Âm lịch, hay còn gọi là lễ hội Cơm Mới với những nghi thức độc đáo, mang đậm bản sắc dân tộc.Ẩn chứa trong mình những giá trị lịch sử, văn hoá truyền thống đặc sắc, đền Mẫu Đông Cuông, huyện Văn Yên, tỉnh Yên Bái luôn là điểm đến của đông đảo du khách thập phương trong hành trình tâm linh trở về cội nguồn.
Đền Đông Cuông.
Đã thành thông lệ, vào ngày Mão đầu tiên của tháng 9 Âm lịch hàng năm, ngay sau khi thu hoạch lúa mùa, bà con dân tộc Tày Khao, xã Đông Cuông, huyện Văn Yên, tỉnh Yên Bái bước vào “Lễ hội cầu Cơm mới”.
Hội thi khéo tay làm cốm trong Lễ hội cơm mới Đền Đông Cuông luôn thu hút đông đảo du khách thập phương
Theo truyền thống, lễ hội Cơm mới diễn ra trong khuôn viên di tích lịch sử cấp quốc gia đền Đông Cuông, thôn Bến Đền, xã Đông Cuông, huyện Văn Yên. Đây là ngôi đền thờ Mẫu Đệ nhị Thượng Ngàn và các vị anh hùng người dân tộc thiểu số trong cuộc kháng chiến chống quân Nguyên Mông thời Trần.
Đền Đông Cuông thuộc địa phận thôn Bến Đền, xã Đông Cuông, huyện Văn Yên, tỉnh Yên Bái, xung quanh có đại ngàn bao phủ, phía trước đền là dòng sông Hồng. Tương truyền, đền Đông Cuông thờ Cao Quan Đại Vương đã có công chu du thiên hạ, tìm phương thuốc quý để chữa bệnh cho nhân dân. Sau khi mất, Cao Quan Đại Vương được nhân dân suy tôn, vua gia phong là “Thần vệ quốc” và đã hóa thân thành Mẫu Thượng Ngàn.
Năm 2009, Đền Đông Cuông đã được Bộ Văn hóa, Thể thao và Du lịch công nhận là Di tích Lịch sử – Văn hóa cấp quốc gia. Hàng năm, đền có hai lễ hội chính vào ngày Mão tháng Giêng và ngày Mão tháng 9 âm lịch.
Ông Cao Mạnh Khởi – Chủ tịch UBND xã Đông Cuông, huyệnVăn Yên, tỉnh Yên Bái nói: Lễ hội năm nay sẽ tiến hành 2 phần chính là phần Lễ và phần Hội. Đối với phần Lễ ban tổ chức sẽ thực hiện theo đúng phong tục tập quán của địa phương cũng như gắn với di tích lịch sử. Phần Hội có chương trình biểu diễn nghệ thuật mang bản sắc văn hóa địa phương.
Các đồng chí lãnh đạo xã Đông Cuông cùng bà con nhân dân thôn Khe Chàm kiểm tra chất lượng lúa nếp phục vụ Lễ hội Cơm mới Đền Đông Cuông
Trong lễ hội Cơm mới, bên cạnh các sản vật, Cốm là lễ vật đặc biệt quan trọng không thể thiếu trong mâm lễ dâng đất trời, các vị thần linh. Để có được những hạt cốm thơm dẻo dâng Mẫu, cúng đất trời, tổ tiên, người dân ở đây đã gieo cấy loại lúa nếp bản địa đặc biệt gọi là nếp Vải.
Bà con người Tày Khao thôn Gốc Quân xã Đông Cuông làm bánh chuẩn bị cho Lễ hội cơm mới
Khi hạt lúa bắt đầu chắc hạt sẽ được gặt về nướng chín trong lò than củi, sau đó đem giã, sàng sảy thành những hạt cốm dẻo thơm. Đây cũng là dịp để cho các thôn, bản tổ chức Hội thi khéo tay làm cốm, một nét văn hóa rất đặc sắc của người dân nơi đây.
Ông Nguyễn Xuân Thúy – Thôn Khe Chàm, xã Đông Cuông, huyện Văn Yên, tỉnh Yên Bái cho biết: Gia đình tôi đã lựa chọn những loại giống có chất lượng cao, thời gian sinh trưởng rất dài nên chúng tôi đã thông qua bên khuyến nông để đảm bảo thời gian phục vụ lễ hội.
Cốm là lễ vật không thể thiếu được trong lễ Cầu cơm mới. Vào những ngày lễ, người dân tộc thường chọn những bông lúa ngon nhất để làm cốm.
Trong lễ hội cầu Cơm mới, những người già sẽ truyền dạy cho con cháu phong tục, tập quán của người Tày Khao, dạy làm cốm và các món ăn từ cốm để tạ ơn Mẫu và dâng cúng tổ tiên. Lễ hội còn là dịp để người phụ nữ Tày Khao thể hiện sự đảm đang, khéo léo làm nên những chiếc nẳng, bánh chưng cẩm xinh xắn, xôi ngũ sắc hoà quyện cùng với hương vị và màu sắc của nhiều loại lá cây dược liệu được truyền lại từ nhiều đời.
Bà Hà Thị Thoa – Thôn Gốc Quân, xã Đông Cuông, huyện Văn Yên, tỉnh Yên Bái nói: Trong lễ cơm mới chúng tôi có đặc sản cốm và các loại bánh để tạ ơn Đức thánh mẫu và tổ tiên, đồng thời quảng bá với du khách thập phương đến thưởng thức.
Khâu giã cốm.
Để lễ hội Cơm mới Đền Đông Cuông năm 2016 diễn ra thành công, ban tổ chức lễ hội đã tạo mọi điều kiện đảm bảo an ninh trật tự, an toàn vệ sinh thực phẩm cho nhân dân và du khách trong quá trình lưu trú và tham gia vào các hoạt động của lễ hội. Sự linh thiêng của ngôi đền, phong cảnh thiên nhiên xanh – sạch – đẹp và sự mến khách của người dân nơi đây đã để lại ấn tượng tốt đẹp đối với du khách thập phương.
Với những huyền tích và ý nghĩa lịch sử văn hoá, lễ hội Cơm Mới đền Đông Cuông là một điểm du lịch văn hoá tâm linh hấp dẫn, an toàn và mang đậm bản sắc văn hóa dân tộc. Đây cũng là dịp để cộng đồng các dân tộc anh em trên địa bàn huyện Văn Yên, tỉnh Yên Bái khôi phục và bảo tồn những giá trị văn hóa truyền thống độc đáo, đồng thời quảng bá những sản phẩm du lịch văn hoá nhằm thu hút khách du lịch đến với nơi đây.
